W dniach 4-6 kwietnia 2025 r. w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie odbyło się I Międzynarodowe Seminarium Etnomuzykologiczne, które stanowi kontynuację dotychczasowych dziesięciu edycji seminariów o randze krajowej.

Organizatorem corocznych konferencji jest Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne, które powołane zostało dla wspierania rozwoju badań etnomuzykologicznych w Polsce oraz dla tworzenia płaszczyzny współpracy z przedstawicielami pokrewnych dyscyplin nauki i pasjonatów muzycznej kultury ludowej.

Pierwsza międzynarodowa edycja przebiegła niezwykle różnorodnie, zarówno pod względem wygłoszonych referatów, jak i wydarzeń im towarzyszących – a wszystko to dzięki partnerowi wydarzenia, tj. Muzeum Azji i Pacyfiku, które udostępniło przestrzeń i wsparło organizację oraz dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Patronat medialny nad całością objęło „Pismo Folkowe”, a wsparcia organizacyjnego i logistycznego udzieliło Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ – wieloletni partner Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego w działaniach naukowych.

W ciągu trzech dni konferencji podczas siedmiu sesji naukowych wygłoszono 29 referatów. Prelegenci reprezentowali ośrodki naukowe i instytucje kultury z Polski (18 prelegentów), Ukrainy (2 prelegentów), Litwy (2 prelegentów), Niemiec (2 prelegentki), Wielkiej Brytanii (1 prelegent); pozostałych sześć referatów zostało wygłoszonych przez badaczy niezależnych. Wśród ośrodków krajowych znalazły się: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskie Forum Choreologiczne, Żydowski Instytut Historyczny, Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Instytut Nauk o Kulturze Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Akademia Wincentego Pola w Lublinie. W konferencji wzięli także udział doktoranci ze Szkoły Doktorskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Każdego dnia odbywały się wydarzenia towarzyszące oraz spotkania nieformalne mające na celu wymianę doświadczeń badawczych i podejmowanie nowych inicjatyw na polu etnomuzykologii i nauk pokrewnych. Szczególnie ważne okazały się dwa wykłady gościnne. Pierwszy – otwierający dotyczył zagadnień pogranicza i mniejszości w badaniach etnomuzykologicznych, a wygłosił go dr hab. Tomasz Nowak, prof.  w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wykład zamykający wygłosiła prof. dr hab. Sławomira Żerańska-Kominek. Podjęty temat „Zanikające granice. Antropologizacja (etno) muzykologii i jej dyskursów” spotkał się z żywym zainteresowaniem słuchaczy i potwierdził potrzebę redefiniowania zakresów etnomuzykologii w świetle najnowszych badań.

Pierwszy dzień konferencji rozpoczęło uroczyste otwarcie, którego dokonały: dr Magdalena Ginter-Frołow, kierowniczka Działu Naukowo-Wystawienniczego Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie oraz dr Maria Szymańska-Ilnata, prezeska Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego. Pierwsza z sesji naukowych, wygłoszono w języku angielskim, dotyczyła zagadnień archiwizacji muzyki tradycyjnej na Ukrainie (Oleksandr Kropyvnyi, Narodowa Akademia Muzyczna Ukrainy) aktywności folkloru ukraińskiego w czasie wojny dr Halyna Pshenichkina, The Institute of Lithuanian Literature and Folklore in Vilnius) oraz relacji pomiędzy repertuarem ukraińskim i litewskim (prof. dr hab. Іryna Klymenko, Narodowa Akademia Muzyczna Ukrainy) a także litewski i polskim (prof. dr hab. Rimantas Sliužinskas, Klaipėda University, Lithuania). W kolejnej sesji zaprezentowano różnorodne zagadnienia związane z tradycjami polskich repatriantów (prof. dr hab. Piotr Dahlig, UW), przekraczaniem granic państwowych, etnicznych, kulturowych (Krzysztof Hliniak, UJ), czy obecnością wątków syjonistycznych w Palestynie po roku 1948 (dr Agnieszka Jeż, Żydowski Instytut Historyczny). Uczestnicy konferencji, oprócz możliwości zwiedzania wystaw w Muzeum Azji i Pacyfiku, zostali zaproszeni na inscenizację rytuału w wykonaniu mnichów buddyjskiego zakonu Taego w Korei Południowej „YEONGSANJAE”.

Drugi dzień konferencji w pierwszej sesji obejmował wątki dotyczące polskich tradycji muzycznych – gatunek kołysanki (dr hab. Tomasz Rokosz, KUL), rekonstrukcji kolęd na Podkarpaciu (Bartosz Gałązka, KUL), czy pieśni pielgrzymkowych (dr Kinga Strycharz-Bogacz, KUL), pogrzebowych (Daniel Kübler) i melodii włóczebnych (Volha Baryshnikava). Kolejna sesja tego dnia przeniosła słuchaczy w obszary praktykowanej etnofilozofii obrzędu (dr Ewa Grochowska), procesu zmian w weselnej obrzędowości (dr Beata Maksymiuk, UMCS) oraz metodologii badań (Barbara Śnieżek-Gużyńska, IS PAN) a także wyzwań badawczych w obliczu wykorzystywania sztucznej inteligencji (dr Maciej Kierzkowski, The Open University).  Ostatnia sesja drugiego dnia konferencji, wygłoszona w języku angielskim, objęła wątki z różnych kultur muzycznych świata. Dr Łukasz Smoluch (UAM) omówił rytualną muzykę i zwyczaje z północno-wschodniego Madagaskaru, dr Miriam Noa & Regina Reisinger (Munich City Museum) prezentowały badania nad proweniencją instrumentów muzycznych Pacyfiku. O problemach metodologicznych w badaniach nad gamelanem mówił dr Dawid Martin (UW), natomiast dr Christopher L. Ballengee (Akademia Wincentego Pola w Lublinie) przedstawił wątki tożsamości i procesów kulturowych w regionie Karaibów. Wydarzeniem wieńczącym kolejny dzień konferencji był kameralny koncert zespołu SEKUNDa. Artystki inspirują się tradycjami Beskidu Żywieckiego oraz Spisza łącząc gatunki klasyki, jazzu, folku i elektroniki. Ukazanie nowej sceny folkowej miało szczególny wymiar w obliczu reprezentantów odmiennych od polskiej tradycji muzycznych.

Trzeci dzień I MSE objął dwie sesje polskojęzyczne, obie o wyraźnym nachyleniu instrumentologicznym. Pierwsza poświęcona została problemom zmian kulturowych na gruncie gry na piszczałce sześciootworowej (dr Ewelina Grygier, UW), dr Agata Kusto (UMCS) przedstawiła najnowsze ustalenia dotyczące występowania ligawki adwentowej na Lubelszczyźnie, a Jakub Czapla (KUL) ukazał zmiany zachodzące w kontekstach gry na cymbałach rzeszowskich. Ostatnia z sesji objęła kwestie badań elementów konstrukcyjnych dud (Rafał Miśta), przedstawiono dudy białoruskie w szerokim kontekście kulturowym (Eugen Baryshnikau), Michał Pastuch i dr hab. Tomasz Nowak (UW) podjęli temat heligonki i jej miejsca w kulturze, natomiast Klara Zienkiewicz (UW) ukazała innowacje w praktyce gry na akordeonach i harmoniach.

Po opisanym już wykładzie zamykającym trzy dni konferencji, uczestnicy mieli okazję wziąć udział w warsztatach śpiewu prowadzonych przez uznaną mistrzynię, prof. Irynę Klymenko oraz poznać wystawę Muzeum Azji i Pacyfiku „Strefa dźwięków”, po której oprowadzała dr Maria Szymańska-Ilnata.

W trakcie I MSE, w dniu 5 kwietnia 2025 r. odbyło się Walne Zebranie członków Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego, na którym zatwierdzono dwuletnią kadencję Zarządu i w toku kolejnych głosowań powołano Zarząd w składzie: Maria Szymańska-Ilnata – prezeska, Mariusz Pucia – wiceprezes, Monika Kurzeja – skarbnik, Agata Kusto – sekretarz, Gabriela Gacek – członkini Zarządu. W Komisji Rewizyjnej znalazły się: Aleksandra Kleinrok, Kinga Strycharz-Bogacz i Agnieszka Jeż, ogłoszona przewodniczącą.

 

Agata Kusto

***

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego