Granice. Muzyka tradycyjna

W dniach 4-6 kwietnia 2025 r. w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie odbyło się I Międzynarodowe Seminarium Etnomuzykologiczne, które stanowi kontynuację dotychczasowych dziesięciu edycji seminariów o randze krajowej.

Organizatorem corocznych konferencji jest Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne, które powołane zostało dla wspierania rozwoju badań etnomuzykologicznych w Polsce oraz dla tworzenia płaszczyzny współpracy z przedstawicielami pokrewnych dyscyplin nauki i pasjonatów muzycznej kultury ludowej.

Pierwsza międzynarodowa edycja przebiegła niezwykle różnorodnie, zarówno pod względem wygłoszonych referatów, jak i wydarzeń im towarzyszących – a wszystko to dzięki partnerowi wydarzenia, tj. Muzeum Azji i Pacyfiku, które udostępniło przestrzeń i wsparło organizację oraz dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Patronat medialny nad całością objęło „Pismo Folkowe”, a wsparcia organizacyjnego i logistycznego udzieliło Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ – wieloletni partner Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego w działaniach naukowych.

W ciągu trzech dni konferencji podczas siedmiu sesji naukowych wygłoszono 29 referatów. Prelegenci reprezentowali ośrodki naukowe i instytucje kultury z Polski (18 prelegentów), Ukrainy (2 prelegentów), Litwy (2 prelegentów), Niemiec (2 prelegentki), Wielkiej Brytanii (1 prelegent); pozostałych sześć referatów zostało wygłoszonych przez badaczy niezależnych. Wśród ośrodków krajowych znalazły się: Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polskie Forum Choreologiczne, Żydowski Instytut Historyczny, Katedra Etnomuzykologii i Hymnologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Instytut Nauk o Kulturze Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Akademia Wincentego Pola w Lublinie. W konferencji wzięli także udział doktoranci ze Szkoły Doktorskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Każdego dnia odbywały się wydarzenia towarzyszące oraz spotkania nieformalne mające na celu wymianę doświadczeń badawczych i podejmowanie nowych inicjatyw na polu etnomuzykologii i nauk pokrewnych. Szczególnie ważne okazały się dwa wykłady gościnne. Pierwszy – otwierający dotyczył zagadnień pogranicza i mniejszości w badaniach etnomuzykologicznych, a wygłosił go dr hab. Tomasz Nowak, prof. w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wykład zamykający wygłosiła prof. dr hab. Sławomira Żerańska-Kominek. Podjęty temat „Zanikające granice. Antropologizacja (etno) muzykologii i jej dyskursów” spotkał się z żywym zainteresowaniem słuchaczy i potwierdził potrzebę redefiniowania zakresów etnomuzykologii w świetle najnowszych badań.

Pierwszy dzień konferencji rozpoczęło uroczyste otwarcie, którego dokonały: dr Magdalena Ginter-Frołow, kierowniczka Działu Naukowo-Wystawienniczego Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie oraz dr Maria Szymańska-Ilnata, prezeska Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego. Pierwsza z sesji naukowych, wygłoszono w języku angielskim, dotyczyła zagadnień archiwizacji muzyki tradycyjnej na Ukrainie (Oleksandr Kropyvnyi, Narodowa Akademia Muzyczna Ukrainy) aktywności folkloru ukraińskiego w czasie wojny dr Halyna Pshenichkina, The Institute of Lithuanian Literature and Folklore in Vilnius) oraz relacji pomiędzy repertuarem ukraińskim i litewskim (prof. dr hab. Іryna Klymenko, Narodowa Akademia Muzyczna Ukrainy) a także litewski i polskim (prof. dr hab. Rimantas Sliužinskas, Klaipėda University, Lithuania). W kolejnej sesji zaprezentowano różnorodne zagadnienia związane z tradycjami polskich repatriantów (prof. dr hab. Piotr Dahlig, UW), przekraczaniem granic państwowych, etnicznych, kulturowych (Krzysztof Hliniak, UJ), czy obecnością wątków syjonistycznych w Palestynie po roku 1948 (dr Agnieszka Jeż, Żydowski Instytut Historyczny). Uczestnicy konferencji, oprócz możliwości zwiedzania wystaw w Muzeum Azji i Pacyfiku, zostali zaproszeni na inscenizację rytuału w wykonaniu mnichów buddyjskiego zakonu Taego w Korei Południowej „YEONGSANJAE”.

Drugi dzień konferencji w pierwszej sesji obejmował wątki dotyczące polskich tradycji muzycznych – gatunek kołysanki (dr hab. Tomasz Rokosz, KUL), rekonstrukcji kolęd na Podkarpaciu (Bartosz Gałązka, KUL), czy pieśni pielgrzymkowych (dr Kinga Strycharz-Bogacz, KUL), pogrzebowych (Daniel Kübler) i melodii włóczebnych (Volha Baryshnikava). Kolejna sesja tego dnia przeniosła słuchaczy w obszary praktykowanej etnofilozofii obrzędu (dr Ewa Grochowska), procesu zmian w weselnej obrzędowości (dr Beata Maksymiuk, UMCS) oraz metodologii badań (Barbara Śnieżek-Gużyńska, IS PAN) a także wyzwań badawczych w obliczu wykorzystywania sztucznej inteligencji (dr Maciej Kierzkowski, The Open University). Ostatnia sesja drugiego dnia konferencji, wygłoszona w języku angielskim, objęła wątki z różnych kultur muzycznych świata. Dr Łukasz Smoluch (UAM) omówił rytualną muzykę i zwyczaje z północno-wschodniego Madagaskaru, dr Miriam Noa & Regina Reisinger (Munich City Museum) prezentowały badania nad proweniencją instrumentów muzycznych Pacyfiku. O problemach metodologicznych w badaniach nad gamelanem mówił dr Dawid Martin (UW), natomiast dr Christopher L. Ballengee (Akademia Wincentego Pola w Lublinie) przedstawił wątki tożsamości i procesów kulturowych w regionie Karaibów. Wydarzeniem wieńczącym kolejny dzień konferencji był kameralny koncert zespołu SEKUNDa. Artystki inspirują się tradycjami Beskidu Żywieckiego oraz Spisza łącząc gatunki klasyki, jazzu, folku i elektroniki. Ukazanie nowej sceny folkowej miało szczególny wymiar w obliczu reprezentantów odmiennych od polskiej tradycji muzycznych.

Trzeci dzień I MSE objął dwie sesje polskojęzyczne, obie o wyraźnym nachyleniu instrumentologicznym. Pierwsza poświęcona została problemom zmian kulturowych na gruncie gry na piszczałce sześciootworowej (dr Ewelina Grygier, UW), dr Agata Kusto (UMCS) przedstawiła najnowsze ustalenia dotyczące występowania ligawki adwentowej na Lubelszczyźnie, a Jakub Czapla (KUL) ukazał zmiany zachodzące w kontekstach gry na cymbałach rzeszowskich. Ostatnia z sesji objęła kwestie badań elementów konstrukcyjnych dud (Rafał Miśta), przedstawiono dudy białoruskie w szerokim kontekście kulturowym (Eugen Baryshnikau), Michał Pastuch i dr hab. Tomasz Nowak (UW) podjęli temat heligonki i jej miejsca w kulturze, natomiast Klara Zienkiewicz (UW) ukazała innowacje w praktyce gry na akordeonach i harmoniach.

Po opisanym już wykładzie zamykającym trzy dni konferencji, uczestnicy mieli okazję wziąć udział w warsztatach śpiewu prowadzonych przez uznaną mistrzynię, prof. Irynę Klymenko oraz poznać wystawę Muzeum Azji i Pacyfiku „Strefa dźwięków”, po której oprowadzała dr Maria Szymańska-Ilnata.

W trakcie I MSE, w dniu 5 kwietnia 2025 r. odbyło się Walne Zebranie członków Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego, na którym zatwierdzono dwuletnią kadencję Zarządu i w toku kolejnych głosowań powołano Zarząd w składzie: Maria Szymańska-Ilnata – prezeska, Mariusz Pucia – wiceprezes, Monika Kurzeja – skarbnik, Agata Kusto – sekretarz, Gabriela Gacek – członkini Zarządu. W Komisji Rewizyjnej znalazły się: Aleksandra Kleinrok, Kinga Strycharz-Bogacz i Agnieszka Jeż, ogłoszona przewodniczącą.

Agata Kusto

***

Borders: Traditional Music

Between April 4-6th of 2025, the Asia and Pacific Museum in Warsaw hosted Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne’s (PSE) first International Ethnomusicological Seminar – the eleventh iteration in PSE’s decade-long tradition of national seminars, now on an international stage.

PSE’s annual conferences were founded with the intention of supporting the development of ethnomusicological research in Poland and creating a platform for cooperation across related academic disciplines and among enthusiasts of folk music culture.

The first international edition was extremely diverse, both in terms of topics and accompanying events. It was made possible thanks to the event’s partner and host, the Asia and Pacific Museum, in addition to funding from the Ministry of Culture and National Heritage’s Cultural Promotion Fund, an earmarked state fund. Pismo Folkowe offered media patronage for the event’s duration and PSE’s long-time partner, SOKÓŁ Małopolska Cultural Center, provided organizational and logistical support.

During the three-day conference, twenty-nine papers were presented across seven sessions. Speakers were affiliated with scholarly centers and cultural institutions from Poland (18 speakers), Ukraine (2 speakers), Lithuania (2 speakers), Germany (2 speakers), and Great Britain (1 speaker); while the remaining six papers were presented by independent researchers. National centers included the University of Warsaw Institute of Musicology, the Jagiellonian University Institute of Musicology, the Polish Choreological Forum, the Jewish Historical Institute, the John Paul II Catholic University of Lublin Department of Ethnomusicology and Hymnology, the Maria Curie-Skłodowska University Institute of Cultural Studies, the Polish Academy of Sciences Institute of Art, the Adam Mickiewicz University Institute of Musicology, and Vincent Pol University in Lublin. Students from the John Paul II Catholic University Doctoral School likewise participated in the conference.

Each day featured accompanying events and informal meetings aimed at exchanging research experiences and undertaking new initiatives in ethnomusicology and related fields. Two presentations proved especially important: the opening lecture delivered by Dr. hab. Tomasz Nowak (UW) on the ethnomusicological research of borderlands and minorities; and Prof. Sławomira Żerańska-Kominek’s closing lecture titled, „Disappearing Borders: Anthropologization of (ethno)musicology and its discourses.” The latter in particular was met with great audience interest, confirming the need to redefine ethnomusicology’s scope in light of contemporary research.

The conference was opened by Dr. Magdalena Ginter-Frołow, head of the Asia and Pacific Museum’s Curatorial Scholarly-Exhibition Department, and PSE’s president, Dr. Maria Szymańska-Ilnata. The first session, in English, included topics regarding archiving traditional music in Ukraine (Oleksandr Kropyvnyi, Ukrainian National Academy of Music), the role of Ukrainian folklore during the war (Dr. Halyna Pshenichkina, The Institute of Lithuanian Literature and Folklore in Vilnius), the relationship between Ukrainian and Lithuanian repertoires (Prof. Іryna Klymenko, Ukrainian National Academy of Music), and the relationship between Lithuanian and Polish repertoires (Prof. Rimantas Sliužinskas, Klaipėda University, Lithuania). The next session dealt with topics such as the traditions of Polish repatriates (Prof. Piotr Dahlig, UW), crossing state, ethnic, and cultural borders (Krzysztof Hliniak, UJ), and Zionist cultural themes in Palestine post-1948 (Dr. Agnieszka Jeż, Jewish Historical Institute). Conference participants were further invited to visit the museum’s exhibitions and attend a reenactment of the Buddhist ceremony, Yeongsanjae, performed by monks from the Taego Order of South Korea.

The first session on the conference’s second day concerned a variety of Polish musical traditions – the lullaby genre (Dr. hab. Tomasz Rokosz, KUL), reconstructed carols from the Subcarpathian region (Bartosz Gałązka, KUL), pilgrimage songs (Dr. Kinga Strycharz-Bogacz, KUL), funeral songs (Daniel Kübler) and Easter caroling melodies (Volha Baryshnikava). The next session introduced audiences to the ethnophilosophy of ritual (Dr. Ewa Grochowska), the evolution of wedding rites (Dr. Beata Maksymiuk, UMCS), research methodology (Barbara Śnieżek-Gużyńska, IS PAN), and research challenges in the context of artificial intelligence (Dr. Maciej Kierzkowski, The Open University). The last session of the second day, once again in English, covered themes from various musical cultures of the world. Dr. Łukasz Smoluch (UAM) discussed ritual music and customs in northeastern Madagascar, while Dr. Miriam Noa & Regina Reisinger (Munich City Museum) presented research on the provenance of musical instruments from the Pacific Islands. Dr. Dawid Martin (UW) spoke about methodological problems in gamelan research, and Dr. Christopher L. Ballengee (Vincent Pol University) discussed themes of Caribbean cultural identity in music and dance. The day’s crowning moment was a chamber concert by the band SEKUNDa, whose artists combine folk-inspired traditions from the Żywiec Beskids and Spiš regions with classical, jazz, and electronic music.

The conference’s third day featured two Polish-language sessions, both with a focus on organology. During the first, Dr. Ewelina Grygier (UW) discussed the cultural evolution of six-hole pipe playing, Dr. Agata Kusto (UMCS) presented her latest findings on the continued presence of the Advent ligawka in the Lublin region, and Jakub Czapla (KUL) described changes in Rzeszów cimbalom performance. The second session included Rafał Miśta’s research on structural elements of bagpipes and Eugen Baryshnikau’s lecture on the socio-political context of Belarusian bagpipes. Michał Pastuch and Dr. hab. Tomasz Nowak (UW) described the heligonka’s cultural role and gave a short demonstration, while Klara Zienkiewicz (UW) discussed innovations in accordion and squeezebox playing. Following Prof. Żerańska-Kominek’s aforementioned lecture, attendees had the chance to participate in a singing workshop led by Prof. Iryna Klymenko and join Dr. Maria Szymańska-Ilnata on a guided tour of the Asia and Pacific Museum’s exhibit, “Sound Zone.”

On the second day of the conference – April 5th, 2025 – PSE held a general meeting during which its board was elected and appointed for a two-year term as follows: Maria Szymańska-Ilnata – President, Mariusz Pucia – Vice-President, Monika Kurzeja – Treasurer, Agata Kusto – Secretary, Gabriela Gacek – Board Member. The Audit Committee included: Agnieszka Jeż, its chairwoman, along with Aleksandra Kleinrok and Kinga Strycharz-Bogacz.